Nederlands Dagblad (16 juni 2018)
Weg uit de herrie
We leven in een wereld van informatie. Met een paar vegen op het scherm kunnen we zien hoe de jurk van Megan eruitziet, welke camping de schoonste toiletten heeft en waar de bootvluchtelingen zijn die voor de kust van Italië ronddobberen. Het is allemaal bere-interessant, maar begrijpen we de wereld daardoor beter? Of zien we door de bomen juist het bos niet meer?
- Lees ook: Portret van een postmoderne christelijke transseksuele vrijemarktfeminist (VPRO Gids)
In de jaren veertig piekerde de Amerikaanse kluizenaar-schrijver Thomas Merton hier al over. Terwijl de wereld in oorlog was, schreef hij: ‘In plaats van denken is er een reusachtige, onmenselijke leegte, vol woorden, formules, slogans, verklaringen, echo’s, ideologieën.’ Er is geen stilte meer, om na te denken, zei hij, en daardoor raken we ‘overgeleverd aan de genade van krachten die we nooit begrijpen, die willekeurig, destructief, blind en fataal zijn.’
Hij was het zat om zijn eigen verlangens en begeertes te volgen en besloot radicaal te kiezen voor God. Hij trad toe tot de trappisten, een van de strengste kloosterordes. In een brief schrijft hij: ‘Ik deed dit uit protest tegen de zinloze verwarring van een leven met zoveel bedrijvigheid, zoveel drukte, zoveel nutteloos gepraat, zoveel oppervlakkige en nodeloze prikkels, dat ik eenvoudig niet meer wist wie ik was.’
Terwijl zijn vrienden actief werden in de strijd tegen racisme in de VS, besloot Merton om kluizenaar te worden. Toch had hij niet het gevoel dat hij ze in de steek liet. Integendeel. Hij was ervan overtuigd dat het gebedsleven niet plaatsvond aan de rand van de geschiedenis, maar in het centrum ervan.
Die spanning tussen actie en contemplatie is heel herkenbaar. We willen actieve christenen zijn en ons inzetten voor de wereld, of voor de kerk, maar we raken opgebrand. Of we zoeken innerlijke rust, in ons eigen tuintje met worshipmuziek op de achtergrond, maar verliezen de connectie met het lijden van de wereld. Merton daagt ons uit om het allebei te doen. Om te leven in gebed én om te werken voor vrede. Maar dan niet vanuit een activisme dat puur gericht is op resultaat. Voor waarachtig engagement hebben we onthechting nodig, zegt hij. We moeten ons niet blindstaren op resultaten, maar op de liefde. Dan zullen we gaandeweg steeds minder strijden voor een ideaal en steeds meer voor concrete mensen.
Merton overleed in 1968, precies vijftig jaar geleden. Een mooie biografie van hem, Leven met wijsheid, is voor die gelegenheid in het Nederlands vertaald. Een inspiratiebron voor iedereen die worstelt tussen actie en stilte. Het boek vertelt bijvoorbeeld dat Merton als kluizenaar maar beperkt gasten mocht ontvangen. Zo hoorde hij pas na drie maanden wie de nieuwe president van zijn land was. Onvoorstelbaar, in onze tijden van twitter en live verkiezingsuitslagen. Toch deed Merton meer dan wie ook rake rake observaties over oorlog en vrede, en over de haat tussen Amerikanen en Sovjets die voortkwam uit ons eigen hart. Dat hij daar vervolgens weer miljoenen mensen mee bereikte, is bijzonder. Misschien was het juist daardoor, doordat hij zich zo radicaal had afgesneden van de herrie en het gekakel, dat hij wijsheid kon vinden die wij in de rest van de wereld over het hoofd zien.
Meer sporen?
Lees hier mijn oudere bijdragen in de rubriek Sporen van het Koninkrijk, in het Nederlands Dagblad.
Gerelateerde artikelen
- 'Gastvrijheid mag je nooit uitbesteden' (overig)
- Theo Maassen en Thomas Hertog over de kosmos (De Groene Amsterdammer)
- ‘Materie? Die bestaat alleen in onze geest’ (De Groene Amsterdammer)
- Staan in de wereld van nu (overig)
- Als mannen huilen (Karavaan der Zotten)
Gebruikte Tags: geloof, sporen