De Nieuwe Koers (winter 2012)
De stamtafel: Moeten wij op Facebook?
Er bestaan nog steeds mensen - zoals ondergetekende - die niet op facebook zitten. Maar kan dat nog wel, vandaag de dag?
- Lees ook: Stevige woorden uit Afrika (overig)
Wel of niet Facebook - voor veel mensen is die vraag net zo zinnig als wel of niet ademhalen. Toch zijn er nog steeds mensen die niet meedoen. Omdat ze sociale media niet sociaal vinden, omdat ze de technologie niet vertrouwen, of gewoon omdat ze er geen tijd voor hebben. Maar kan dat nog wel, vandaag de dag?
In een ouderwets gezellig grand café in Soest, compleet met winterkoffie en bockbier, buigen twee ervaringsdeskundigen zich over deze vraag. Live. Allereerst Johan ter Beek (43), theoloog en zo actief op sociale media dat hij ook wel eens de digidominee wordt genoemd. Tegenover hem zit Hilde Lorier (27), een groot iPhone-fan. Althans, tot vorige week. Toen heeft ze het ding weggegeven omdat ze erachter kwam dat het steeds meer op een verslaving begon te lijken.
Kunnen jullie zonder Facebook?
[Hilde] Dat is waar ik achter wil komen. De iPhone was mijn wereld, ik deed er alles mee. Ik moest altijd alles van iedereen lezen. Bij wie ik ook was, altijd lag dat ding te schreeuwen. Pas liet ik hem een keer op mijn werk liggen. Wat was ik die avond relaxed! Ik dacht: al die prikkels, my goodness, waarom wil ik dat? Ik geef het ding gewoon weg, als experiment. Vanochtend heb ik ook mijn Facebookaccount op non-actief gezet.
[Johan] Vanochtend? Zo, ik vind facebook echt onmisbaar voor mijn netwerkleven. Je kunt natuurlijk nog lokaal leven, in je kerk, in je buurt, op de sportclub. Maar er is ook een werkelijkheid ontstaan die dat overstijgt. Ik zit in ongelooflijk veel netwerken. Daar wil ik aan meedoen, en dat kan niet zonder Facebook.
[Hilde] Maar die wereld is zo onbegrensd, wil je dat wel? Ik had driehonderd vrienden. Jij hebt er duizend, zag ik. Dat zijn vaak niet eens echte vrienden. Het liep een beetje uit de hand.
[Johan] Ik kijk niet naar al die berichten. Ik beschouw het meer als kaartenbak. Kijk, volgens mij is de traditionele samenhang afgebroken. Mensen zijn mobieler geworden. Maar sociale media creëren ook weer ruimte om nieuwe verbanden op te bouwen. Neem de site thuisafgehaald.nl. Daar kun je laten weten dat je voor een paar eters extra kunt koken. Mensen kunnen dat tegen kostprijs bij je ophalen. Dat is fantastisch voor een alleenstaande moeder bijvoorbeeld.
[Hilde] Denk je niet dat vooral mensen meedoen die al heel sociaal zijn? Ik heb met Facebook geen mensen uit andere sociale milieus leren kennen. Maar ik geef toe dat het ook ondersteunend kan werken, voor relaties die er al zijn.
"Intimiteit is fake-intimiteit", schrijft Stine Jensen in haar boekje Echte vrienden. "De online contacten zijn gereduceerd tot één zintuig. Er is geen kwetsbaarheid."
[Hilde] Facebook is natuurlijk een goednieuwskrant van jezelf. Als ik naar jongeren kijk, in mijn kerk bijvoorbeeld... De digitale netweken nemen sociale contacten over! Ze weten niet eens meer hoe het is om bij iemand te huilen.
[Johan] Ik erken dat gevaar. Maar sociale media kunnen ook opbouwend zijn. Voor de Protestantse Kerk ben ik bezig met social games. Een half miljard mensen op de wereld speelt meer dan 7 uur per week een game. Die kracht moet je op het echte leven kunnen toepassen. Waarom hebben we geen spel om mensen aan te zetten tot vrijwilligerswerk? Vrijgemaakte tegen baptistenjongeren!
[Hilde] O mijn hemel. Meen je dat? Het leven als spel. Dat is verschrikkelijk!
[Johan] Het digitale dingetje, waar het hier om gaat, is de score. Dat is een soort coach die je vertelt op welke levensgebieden je nog meer kunt groeien. Voor extra punten moet je bijvoorbeeld naar het bejaardentehuis, om daar met iemand te praten.
[Hilde] Nee!!! Denk je nou echt dat Jezus op die manier...? 'Jongens, als jullie met die meneer bidden, dan krijg je punten!' Mensen goed gedrag aanleren met een cognitief spelletje? Pavlov? Zo is de wereld toch niet? En als dat wel zo is, wil je daar toch niet aan meedoen?
[Johan] Haha. Goed dat je boos wordt. Maar in de klas zie ik dat serious gaming werkt. Waarom hebben we in de kerk zulke slechte didactische instrumenten om jongeren voor te bereiden op hun missie in de wereld?
[Hilde] Wat we te bieden hebben is toch een cultuur van mensen die leren liefhebben? Door te doen? Door in gemeenschap met elkaar te leven en de liefde te laten groeien?
[Johan] Daarom gaat het in mijn spel ook niet om de punten, uiteindelijk. Ik wil natuurlijk dat facebook uiteindelijk history wordt en dat ze het echte leven ingaan.
Is het bezwaarlijk dat één bedrijf zo veel weet van iedereen?
[Johan] Als er een totalitair regime komt, is het zo gepiept natuurlijk. Maar zo ver zijn we nog niet.
[Hilde] Het gaat wel heel sluipend hoor. Er zijn al camera's op Schiphol die je kunnen herkennen.
[Johan] Op vijf meter afstand kunnen ze je iris herkennen! Maar dat is natuurlijk een politieke keuze. Techniek is slechts een instrument, dat kan het goede of het kwade versterken, dat kiezen we zelf.
[Hilde] Denk je dat? Die keuze kunnen we niet maken als de technologie óns gaat beheersen. De twintigste eeuw bewijst dat de ethiek altijd achter de techniek aanloopt.
[Johan] Dan is de vraag dus: kunnen we de techniek weer terugveroveren? Dat geldt ook voor Facebook. Kunnen we mensen met sociale media weer in het echte leven krijgen? Ik denk het wel.
"Mensen denken dat internet de katalysator is waardoor jongeren in actie komen", zegt de internetfilosoof Evgeny Morozov. "Maar in werkelijkheid is het het nieuwe opium voor het volk, dat zorgt dat ze op hun kamer blijven, waar ze porno kunnen downloaden."
[Johan] Nou, een katalysator was het natuurlijk wel. De opstand in Egypte is ontstaan door maatschappelijke onvrede, maar wel mogelijk gemaakt door Facebook.
[Hilde] Daar geloof ik dus niet in. Uit onderzoek blijkt dat het in Egypte zelf nauwelijks een rol heeft gespeeld. De westerse media hebben het enorm overdreven. Ik denk ook dat jongeren eerder op hun kamer blijven. Een meisje dat ik kende schreef "Ik zit op mijn kamer en ik voel me f***ing eenzaam, wil iemand me bellen?" In plaats van naar haar ouders te gaan.
[Johan] Maar 99,9 procent van de jongeren gaat echt niet meer terug. Hoe ga je hen bereiken?
[Hilde] Voorleven wat het inhoudt om Jezus te volgen.
[Johan] Mee eens! Maar gegeven het feit dat sociale media bestaan... Ik bedoel, als we alles zouden kunnen afschaffen, zou ik daar misschien niet tegen zijn.
[Hilde] Waarom doe je dat dan niet? Waarom zeg je niet: weet je wat, ik stop. Ik ga duurzame relaties aan, en ik houd op met het idee dat ik de wereld moet veranderen!
[Johan] Ik wil die jongeren bereiken. Ik wil proberen om vanuit het fake-relationele tot echte relaties te komen.
Johan ter Beek (43) woont in Soest. Hij is theoloog, schrijver en docent levensbeschouwing en godsdienst. Zijn laatste boek is Baboesjka, Geloof binnenstebuiten. Zijn blog: www.hetnetwerk.net.
Hilde Lorier (27) woont in Utrecht. Ze studeerde psychologie en werkt nu bij Abrona. Haar blog: geheimeverhalen.wordpress.com
Gerelateerde artikelen
- 'Gastvrijheid mag je nooit uitbesteden' (overig)
- Theo Maassen en Thomas Hertog over de kosmos (De Groene Amsterdammer)
- Machines om nergens te komen (De Groene Amsterdammer)
- ‘Materie? Die bestaat alleen in onze geest’ (De Groene Amsterdammer)
- Staan in de wereld van nu (overig)
Gebruikte Tags: controlestaat, geloof, techniek